Potencjalne dalsze roszczenia banków związanie z faktem unieważnienia umowy nie znajdują żądnego oparcia w obowiązujących przepisach prawa i pozostają w sprzeczności z prawem europejskim, w szczególności z dyrektywą 93/13.
TSUE przyjmuje, że całość negatywnych skutków, związanych z unieważnieniem umowy realizuje się w postawieniu w stan natychmiastowej wymagalności pozostałej do spłacenia kwoty i nie obejmuje kwestii dalszych potencjalnych roszczeń banków. Dopuszczalność takich roszczeń stałaby w rażącej sprzeczności z celami dyrektywy 93/13, w szczególności w odniesieniu do osiągnięcia skutku prewencyjnego, czego wymaga art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 (zniechęcenia przedsiębiorców do wykorzystywania w zawieranych umowach nieuczciwych postanowień umownych).
Poniżej prezentujemy stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie potencjalnych roszczeń banków o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, wyrażone na gruncie opracowania – „Styk prawa Unii Europejskiej i prawa krajowego; Wyjaśnienia na tle orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 Dziubak”:
… „Uwzględnienie dalszych roszczeń, podnoszonych przez banki w związku z unieważnieniem umowy jest sprzeczne z zasadą efektywnej ochrony konsumenta, jak również uniemożliwia osiągniecie efektu odstraszającego dyrektywy 93/13. Zgodnie z ustalonym orzecznictwem TSUE, skutkiem unieważnienia umowy, będącej następstwem eliminacji z umowy postanowień abuzywnych, jest postawienie pozostałej do spłaty kwoty kredytu w stan natychmiastowej wymagalności. Trybunał uznał (wyroki: z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i KáslernéRábai, C-26/13, pkt 80–84; z dnia 26 marca 2019 r., Abanca Corporación Bancaria i Bankia, C-70/17 i C-179/17, pkt 64, Dziubak, pkt 48), że już takie tylko następstwo może być rażąco niekorzystne dla konsumenta. Może ono bowiem przekraczać możliwości finansowe konsumenta i z tego względu penalizować raczej konsumenta niż kredytodawcę, który „nie zostanie przez to zniechęcony do wprowadzania takich warunków w proponowanych przez siebie umowach” (wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i KáslernéRábai, C-26/13, pkt 83). Trybunał przyjmuje więc, że całość negatywnych skutków, związanych z unieważnieniem umowy realizuje się w postawieniu w stan natychmiastowej wymagalności pozostałej do spłacenia kwoty i nie podejmuje kwestii dalszych potencjalnych roszczeń banków. Dopuszczalność takich roszczeń stałaby w rażącej sprzeczności z celami dyrektywy 93/13, w szczególności w odniesieniu do osiągnięcia skutku prewencyjnego, czego wymaga art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 (zniechęcenia przedsiębiorców do wykorzystywania w zawieranych umowach nieuczciwych postanowień umownych). Doskonale ilustruje to wyrok z dnia 14 czerwca 2012 w sprawie Banco Español, C-618/10 (pkt 69), w którym Trybunał stwierdził, że gdyby sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych postanowień zawartych w umowach z konsumentami, takie uprawnienie mogłoby zagrażać realizacji długoterminowego celu ustanowionego w art. 7 dyrektywy 93/13. Uprawnienie to przyczyniłoby się bowiem do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez zwykły brak stosowania nieuczciwych postanowień wobec konsumentów (podobnie postanowienie z dnia 16 listopada 2010 r. w sprawie C-76/10 Pohotovost, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo), ponieważ nadal byliby oni zachęcani do stosowania postanowień, wiedząc że nawet gdyby miały one być unieważnione, to jednak umowa mogłaby zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy, tak aby zagwarantować w ten sposób interes przedsiębiorców. Uznanie możliwości podniesienia dalszych roszczeń przez bank odniosłoby ten sam skutek: interes banków byłyby zabezpieczony, nie z wykorzystaniem redukcji utrzymującej skuteczność postanowienia, ale na innej, choćby wątpliwej, podstawie prawnej…”.
Źródło:
https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Wyja%C5%9Bnienia%20na%20tle%20orzeczenia%20TSUE%20z%203%20pa%C5%BAdziernika%202019%20r.%20ws.%20C-26018%20Dziubak%2C%2017.02.2020.pdf