Z dniem 1 marca 2018 r. weszła w życie ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Ustawa to, o czym niewielu przedsiębiorców zdaje sobie sprawę, wprowadziła pewne dość istotne obowiązki obciążające osoby zarządzające spółkami prawa handlowego, a co najważniejsze, surowe sankcje za brak zadośćuczynienia tym obowiązkom.
Ustawa przewiduje utworzenie tzw. Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (dalej: Rejestr) tj. systemu teleinformatycznego służącego przetwarzaniu informacji o osobach fizycznych będących beneficjentami rzeczywistymi spółek. Jest to rejestr jawny, informacje w nim zawarte udostępniane są bezpłatnie i przekazywane są za pomocą środków komunikacji elektronicznej – https://crbr.podatki.gov.pl/.
Utworzenie Rejestru jest spełnieniem jednego z wymogów zawartych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (tzw. IV dyrektywa AML). W dyrektywie tej nałożono na podmioty o charakterze korporacyjnym i inne podmioty prawne wymóg dysponowania odpowiednimi, dokładnymi i aktualnymi informacjami o ich beneficjentach rzeczywistych, które są następnie zbierane w rejestrze centralnym.
Celem Rejestru jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Posiadanie dokładnych i aktualnych danych o beneficjentach rzeczywistych ma kluczowe znaczenie dla zwalczania tych zjawisk, ponieważ uniemożliwia przestępcom ukrycie swojej tożsamości w skomplikowanej strukturze korporacyjnej. Publiczny charakter rejestru, umożliwiający każdemu zainteresowanemu nieodpłatny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych, zapewnia również większą kontrolę informacji przez społeczeństwo oraz przyczynia się do zwiększenia zaufania do rynku finansowego i uczestników obrotu gospodarczego.
W Polsce wymóg ujawnienia beneficjentów rzeczywistych obejmuje na chwilę obecną:
– spółki jawne,
– spółki komandytowe;
– spółki komandytowo-akcyjne,
– spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
– spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek publicznych.
W rozumieniu ustawy zaś beneficjentem rzeczywistym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne:
sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad spółką poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez spółkę, lub
w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub jest przeprowadzana transakcja okazjonalna.
W przypadku spółki – osoby prawnej, innej niż spółka, której papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, podlegającym wymogom ujawniania informacji na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej lub odpowiadającym im przepisom prawa państwa trzeciego, beneficjentem rzeczywistym spółki jest:
osoba fizyczna będąca udziałowcem lub akcjonariuszem spółki, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,
osoba fizyczna dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji spółki, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad spółką przez posiadanie w stosunku do niej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351), lub
osoba fizyczna zajmująca wyższe stanowisko kierownicze w organach spółki w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w powyższych punktach oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Informacje podlegające zgłoszeniu są składane wyłącznie za pomocą środków komunikacji elektronicznej w formie dokumentu elektronicznego, zgodnie ze wzorem udostępnionym przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych (Wzór dokumentu elektronicznego jest dostępny w Centralne Repozytorium Wzorów Dokumentów Elektronicznych nr wzoru 2019/08/22/8410) nie później niż w terminie 7 dni od dnia wpisu spółki do Krajowego Rejestru Sądowego, a w przypadku (dalej: KRS) zmiany przekazanych informacji – w terminie 7 dni od ich zmiany. Natomiast podmioty, które są już wpisane do KRS są zobowiązane do złożenia wymaganych informacji w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie przepisów dotyczących Rejestru, tj. do 13.04.2020 r., który to termin, z uwagi na zaistniałą sytuacją związaną z pandemią wirusa CIVID-19 zostanie jednak z całą pewnością wydłużony.
Zgłoszenie danych do Rejestru jest nieodpłatne, zaś obowiązek ich zgłoszenia obciąża osobę uprawnioną do reprezentowania spółki. Zgłoszenie jest opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP oraz zawiera oświadczenie osoby dokonującej zgłoszenia do Rejestru o prawdziwości informacji zgłaszanych do Rejestru.
Podkreślenia wymaga, iż za brak zgłoszenia do Rejestru przewidziane zostały bardzo surowe kary. Ustawa przewiduje karę pieniężną w wysokości do 1.000.000 zł. Kara ta stanowi sankcję administracyjną, a nie grzywnę karnoskarbową, do której, co istotnie, nie ma zastosowania instytucja tzw. czynnego żalu.
Z całą pewnością nie można więc lekceważyć zgłoszenia do Rejestru i należy jak najszybciej dopełnić wszelkich związanych z tym formalności.
Autor: Aneta Zaleska – radca prawny, Justyna Włodarczyk – prawnik