Sądy orzekające w sprawach frankowiczów dochodzących roszczeń związanych z umowami kredytowymi powiązanymi z kursem waluty obcej – CHF, coraz częściej, w przypadku umów denominowanych, uznając je za sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, orzekają ich nieważność.
Przypomnieć w tym miejscu należy, iż kredyt denominowany to kredyt, w którym kwota udzielonego kredytu określona została w umowie w walucie obcej –CHF, jednak zarówno wypłata kredytu, jak i spłaty rat kapitało – odsetkowych następowały w walucie PLN. Jest to więc w istocie kredyt złotówkowy (uzyskaniem takiego kredytu zainteresowany był bowiem kredytobiorca), gdzie frank szwajcarski stanowi jedynie miernik wartości i służy do określania wysokości wzajemnych świadczeń stron.
Główną przyczyną nieważności tego typu umów jest, w ocenie sądów, sprzeczność z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy prawo bankowe, jako bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa.
Wskazać należy, iż art. 69 ust. 2 ustawy prawo bankowe określa elementy, które obligatoryjnie winna zawierać każda umowa kredytu. Zgodnie z tym przepisem umowa kredytu winna więc określać: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmian, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje oraz warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy. Umowy kredytu denominowanego nie spełniają ww. przesłanek. W umowach tych brak jest jasnego i precyzyjnego określenia kwoty i waluty kredytu. Mając na uwadze, iż umowy o kredyt denominowany stanowiły w istocie umowy kredytu złotówkowego, to kwota kredytu winna zostać określona właśnie w walucie PLN. Tak określonej kwoty brak jednak w umowach o kredyt denominowany. Nie tylko kwota kredytu nie została wprost wskazana w umowie w PLN, ale i nie da się jej ściśle i precyzyjne ustalić na podstawie pozostałych postanowień umowy.
Umowy tego typu są również nieważne ze względu na naruszenie swobody umów, sprzeczność z naturą kredytu i zasadami współżycia społecznego.
Przewidziane umową odniesienie świadczeń stron do waluty obcej przy wpłacie kredytu i spłacie rat kapitałowo – odsetkowych, w powiązaniu z różnicami kursowymi oraz zastosowanym mechanizmem spreadu walutowego powoduje, iż kredytobiorca nigdy nie spłaca nominalnej kwoty udzielonego kredytu, lecz bliżej nie znaną wartość, ustaloną w odniesieniu do kursu waluty obcej – CHF. Konstrukcja taka jest więc sprzeczna z naturą kredytu, którego istota polega na oddaniu do dyspozycji kredytobiorcy określonej kwoty pieniężnej, do zwrotu której kredytobiorca jest następnie zobowiązany, za wynagrodzeniem w postaci prowizji za udzielenie kredytu oraz odsetek.
Umowa kredytu denominowanego narusza również zasady współżycia społecznego.
Zwrócić należy uwagę na nierównomierne rozłożenie pomiędzy stronami ryzyka związanego z umową, w szczególności zaś ryzyka walutowego. Ryzyko istniejące po stronie kredytobiorcy, z uwagi na nieograniczoną możliwość wzrostu kursu waluty obcej – CHF, ma nieograniczony charakter.
Za nieważnością umowy przemawia również przyznanie jednej ze stron, w tym przypadku bankowi, prawa do jednostronnego kształtowania wysokości świadczeń należnych zgodnie z umową. Zapisy umów kredytowych pozwalają bankom na dowolne kształtowanie wysokości kursu waluty obcej – CHF, stanowiącego podstawę ustalenia wysokości świadczeń kredytobiorcy tj. wysokości rat kapitałowo – odsetkowych. Powyższe prowadzi niewątpliwie do zachwiania równowagi kontraktowej stron.
Umowy kredytu denominowanego posiadają szereg wad prawnych, pozwalających na kwestionowanie ich ważności, co potwierdzają orzecznictwo sądów rozpatrujących indywidualne sprawy z udziałem kredytobiorców. Istnieje więc szansa na uwolnienie się do zaciągniętych wiele lat temu, toksycznych zobowiązań finansowych.
Kredyty denominowane w CHF były najczęściej udzielane przez Credit Agricole Bank S.A., Deutsche Bank Polska S.A., PKO BP S.A., PEKAO S.A., Fortis Bank S.A., BPH S.A., Bank BGŻ PNG Paribas S.A.
Autor: Aneta Zaleska – radca prawny