Mimo, iż ustawa o kredycie konsumenckim funkcjonuje w polskim porządku prawnym już od kilku lat – uchwalona została bowiem 12 maja 2011 r., zaś weszła w życie z dniem 18 grudnia 2011 r. – niewiele osób zaciągających kredyty konsumenckie zdaje sobie sprawę z szeregu obowiązków nałożonych przez ustawę na kredytodawcę oraz, co najistotniejsze, ze skutków, jakie wiążą się z ich niezachowaniem.
W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, co należy rozumieć po pojęciem kredytu konsumenckiego. Otóż zgodnie z art. 3 ustawy przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się także umowę o kredyt niezabezpieczony hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości większej niż wysokość określona w ust. 1. Przez umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności: umowę pożyczki; umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego; umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia; umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia oraz umowę o kredyt odnawialny.
Z powyższej definicji wynika, iż ustawa o kredycie konsumenckim, a co za tym idzie wynikające z niej prawa i obowiązki stron, znajdują zastosowanie do umów pożyczki i kredytu, w tym także wyrażonych w walucie obcej:
- o wartości nie przekraczającej kwoty 255.550 zł,
- o wartości przekraczającej kwotę 255.550 zł, pod warunkiem, iż środki pieniężne przeznaczone są na remont domu lub lokalu mieszkalnego oraz brak jest przewidzianego w umowie zabezpieczenia hipotecznego.
Ustawa o kredycie konsumenckim, a co za tym idzie przewidziana w niej sankcja kredytu darmowego, o której mowa w dalszej części, znajdzie zastosowanie więc również do umów o kredyt hipoteczny, pod warunkiem oczywiście zachowania ww. dodatkowych wymogów.
Artykuł 45 ustawy o kredycie konsumenckim przewiduje tzw. sankcję kredytu darmowego. Przepis ten stanowi, iż w przypadku naruszenia przez kredytodawcę określonych, przewidzianych ustawą wymogów, konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy.
Przyjrzyjmy się więc naruszenie przez kredytodawcę jakich obowiązków względem kredytobiorcy pozwala na uwolnienie się od kosztów kredytu i korzystanie z udostępnionego kapitału bez ponoszenia z tego tytułu jakichkolwiek kosztów, poza kosztem ustanowienia ewentualnego zabezpieczenia przewidzianego umową.
I tak, sankcja kredytu darmowego przewidziana została w przypadku naruszenia przez kredytodawcę:
- art. 29 ust. 1 ustawy – określającego formy umowy o kredyt konsumencki,
- art. 30 ust. 1 pkt 1–8, 10, 11, 14-17 ustawy – określającego elementów treści umowy o kredyt konsumencki,
- art. 31 ustawy – określającego treść dokumentu umowy o kredyt wiązany lub kredyt w formie odroczonej płatności,
- art. 32 ustawy – określającego treść dokumentu umowy o kredyt w rachunku konsumenta, gdy kredyt ten podlega spłacie na żądanie lub w terminie do trzech miesięcy,
- art. 33 ustawy – określającego treść dokumentu umowy o kredyt restrukturyzacyjny,
- art. 33a ustawy – określającego wysokości opłat pobieranych od konsumenta w związku z opóźnieniem w spłacie kredytu,
- art. 36a-36c ustawy – określającego wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu.
Warto więc sprawdzić w każdym indywidualnym przypadku, czy przewidziane ustawą wymogi co do formy i treści umowy zostały zachowanie. Brak ich spełnienia może bowiem skutkować tym, iż zaciągnięta pożyczka, czy kredyt może być całkowicie darmowy, a co za tym idzie konsument nie będzie zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału. Dodać należy, iż uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy.
Autor: Aneta Zaleska radca prawny