Decyzją z dnia 22 września 2020 r. (decyzja nr DOZIK-13/2020) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał postanowienia wzorców umów stosowane przez Bank Millennium Spółkę Akcyjną z siedzibą w Warszawie za niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385¹ § 1 kc i zakazał ich dalszego wykorzystywania przez spółkę.
Chodzi o następujące postanowienia stosowane przez bank w aneksach do umów kredytowych powiązanych z kursem waluty obcej:
1. „Kurs wymiany walut obcych, na podstawie którego przeliczane są na złote polskie zobowiązania Kredytobiorcy wyrażone w walucie obcej, podawany jest w Tabeli Kursów Walut Obcych Banku. Podstawą do ustalenia kursów kupna i sprzedaży zawartych w Tabeli Kursów Walut Obcych Banku jest kurs bazowy, stanowiący średnią arytmetyczną z ofert kupna i sprzedaży tej waluty oferowanych przez profesjonalnych uczestników rynku walutowego i podanych na stronie serwisu Reuters w chwili tworzenia Tabeli Kursów Walut Obcych. Wartości kursu kupna i wartość kursu sprzedaży z Tabeli Kursów Walut Obcych mogą odbiegać od kursu bazowego o nie więcej niż 10%”.
2. „Tabela Kursów Walut Obcych Banku tworzona jest przynajmniej raz dziennie każdego dnia roboczego. Pierwsza Tabela Kursów Walut Obcych Banku tworzona jest pomiędzy godziną 8.00 a godziną 10.00 danego dnia. Tabela Kursów Walut Obcych Banku publikowana jest każdorazowo na stronie www.bankmillennium.pl”.
Postanowienia o powyższej treści oferowane były konsumentom w następstwie wejścia w życie tzw. ustawy antyspreadowej i miały stanowić wyraz realizacji przez bank nałożonych mocą przedmiotowej ustawy obowiązków. Zapisy te zastąpić miały dotychczasowe postanowienia umów dotyczące sposobu wyliczania należnych na rzecz banku rat kapitałowo – odsetkowych i zrealizować postulat zapewnienia konsumentowi pełnej informacji na temat sposobu tworzenia obowiązujące w banku tabeli kursów walut obcych i wysokości kursów z niej wynikających.
Niestety, postanowienia te, na co słusznie wskazał Prezes UOKIK, również stanowią, podobnie jak pierwotne zapisu umów, niedozwolone postanowienia umowne w obrocie konsumenckim.
Wskazać należy, na co słusznie wskazał Prezes UOKIK, iż:
… „Stosowane przez Bank kursy walut ustalane są na podstawie „ofert kupna i sprzedaży tej waluty oferowanych przez profesjonalnych uczestników rynku walutowego i podanych na stronie serwisu Reuters w chwili tworzenia Tabeli Kursów Walut Obcych”. Pojęcie to nie znajduje odzwierciedlenia w przepisach prawa ani w innych obiektywnych i dostępnych źródłach informacji. Omawiane wyrażenie nie zostało w żaden sposób wyjaśnione i pozostawia wątpliwości interpretacyjne. Co prawda Bank wskazał, że kurs rynkowy wymiany walut dostępny jest w serwisie Reuters w momencie sporządzania „Tabeli Kursów Walut Obcych”, jednak w postanowieniu nie zostało sprecyzowane, w jaki sposób należy rozumieć sformułowanie „serwis Reuters” (m.in. brak jest jakiejkolwiek informacji na temat tego, w którym dokładnie miejscu konsument może znaleźć opublikowane kursy walut obcych stanowiące źródło ustalania kursów walut w Banku i z jakiego konkretnie serwisu Bank korzysta). Nie jest również jasne i określone jakie źródło danych należy rozumieć pod pojęciem „serwis Reuters” (m.in. brak jest jakiejkolwiek informacji na temat tego, która dokładnie strona internetowa stanowi źródło ustalania kursów walut w Banku i z jakiego konkretnie serwisu Bank korzysta). Na marginesie wskazać można, że na dzień wydania niniejszej decyzji po wejściu na stronę www.reuters.pl użytkownik jest przekierowywany na stronę https://uk.reuters.com/, która jest międzynarodowym serwisem informacyjnym dostępnym jedynie w wersji anglojęzycznej, który tylko w zakładce „currencies” podaje informacje o kursach walut, co może utrudniać konsumentom wyszukanie potrzebnych danych celem weryfikacji kursu waluty określonego przez Bank. Nie jest zatem jasne i określone, czy pod pojęciem „strona internetowa Reuters” rozumieć należy stronę internetową www.reuters.com czy jakąkolwiek inną stronę internetową powiązaną z agencją Reuters.
Warto w tym miejscu wyjaśnić, że agencja Reuters oferuje dostęp do systemów transakcyjnych które mogą służyć ustalaniu średniego rynkowego kursu walut, jednakże jest on płatny, przeznaczony przede wszystkim dla profesjonalistów, a w związku z tym konsumenci mają do niego ograniczony dostęp. Bank posługuje się zatem niejednoznacznym, niezrozumiałym i niejasnym dla konsumentów wyrażeniem. Konsumenci nie mają możliwości, na podstawie kwestionowanych klauzul, samodzielnego ustalenia, jak Bank określa wysokość kursów walut. Rodzi to uzasadnione ryzyko, że kursy walut są ustalane przez Bank w arbitralny i nieprzewidywalny dla konsumentów sposób. W ocenie Prezesa Urzędu, Bank ustalając kursy walut obcych, po których przeliczane są raty kapitałowo-odsetkowe kredytu, musi opierać się na obiektywnych, dostępnych i możliwych do zweryfikowania przez konsumenta danych.
Ponadto w kwestionowanym postanowieniu wskazano, że „Wartości kursu kupna i wartości kursu sprzedaży z Tabeli Kursów Walut Obcych mogą odbiegać od kursu bazowego o nie więcej niż 10%”. Nie wskazano jednakże jakimi kryteriami Bank kieruje się ustalając powyższe odchylenia kursu kupna i kursu sprzedaży od kursu bazowego. Powyższe niedoprecyzowanie pozostawia Bankowi dowolność w tym zakresie.
Co równie istotne, kwestionowane postanowienie nie określa, w jaki sposób wyliczane są
kursy kupna i sprzedaży walut obowiązujące w Banku. Bank zastrzegł, że są one ustalane na podstawie kursu bazowego, a wartość kursu kupna i wartość kursu sprzedaży z Tabeli Kursów Walut Obcych Banku mogą odbiegać od kursu bazowego o nie więcej niż 10%. Jednak należy stwierdzić, że kwestionowane postanowienie umowne pozornie precyzuje sposób ustalania przez Bank omawianych danych, wskazując jedynie ich maksymalne wartości procentowe. Konsumenci, mimo tego postanowienia, nie mają możliwości samodzielnego wyliczenia (w oparciu o dostępne i obiektywne źródła) każdorazowo obowiązujących w Banku wartości kursów kupna i sprzedaży walut. Co za tym idzie, nie są oni w stanie skontrolować prawdziwości i poprawności prezentowanych przez Bank danych. W omawianym przypadku, konsumenci zostają więc narażeni na nieprzewidywalne zmiany istotnych parametrów umowy bez możliwości ich zweryfikowania w oparciu o jakiekolwiek obiektywne mierniki…”.
W odniesieniu do postanowienia określającego moment tworzenia tabelki kursów walut obcych Prezes UOKIK słusznie wskazał, iż:
… „Zgodnie z kwestionowanym postanowieniem, Tabela Kursów Walut Obcych, w której podawane są obowiązujące w Banku kursy walut, tworzona jest przynajmniej raz dziennie każdego dnia roboczego. Pierwsza Tabela Kursów Walut Obcych Banku tworzona jest pomiędzy godziną 8.00 a godziną 10.00 każdego dnia. Nie zostało dokładnie określone, w oparciu o dane z której godziny Tabela jest sporządzana. Co prawda, Bank zastrzegł, że podstawą do ustalania kursów kupna i sprzedaży zawartych w Tabeli Kursów Walut Obcych banku są kursy podane na stronie serwisu Reuters w chwili tworzenia Tabeli, jednak postanowienie to nie precyzuje, z jakiej dokładnie godziny dane Bank bierze pod uwagę. Ponadto, jak już wskazano uprzednio (…), nie jest również jasne i określone jakie źródło danych należy rozumieć pod pojęciem „serwis Reuters”. W konsekwencji konsumenci nie otrzymują jasnej i jednoznacznej informacji na temat tego, jaka konkretnie liczba Tabel będzie obowiązywać danego dnia oraz o której godzinie będą one sporządzane i publikowane. Co równie istotne, konsumenci nie wiedzą w odpowiednim momencie, w oparciu o które dane zostaną dokonane przeliczenia rat kapitałowo-odsetkowych. Oznacza to, że na mocy kwestionowanej klauzuli Bank przyznaje sobie prawo do ustalania dowolnej liczby Tabel obowiązujących w każdym dniu roboczym…”.
Decyzja wydana przez Prezesa UOKIK nie jest na chwilę obecną prawomocna i z całą pewnością bank złoży od niej stosowne odwołanie.
Należy jednak pamiętać, iż prawomocna decyzja Prezesa UOKIK stanowi tzw. prejudykat w postępowaniu sądowym, w indywidualnych sprawach konsumentów dochodzących roszczeń na podstawie zakwestionowanych przez UOKIK postanowień. Oznacza to tyle, iż sąd w indywidualnej sprawie z udziałem konsumenta związany jest faktem wpisu klauzuli do rejestru i obowiązany jest uznać, iż stanowi ona niedozwolone postanowienie umowne.
Dlatego też decyzja ta, po jej uprawomocnieniu się, będzie miała ogromne znaczenie w sporach konsumentów uwikłanych w kredyty frankowe z bankiem.
Autor: Aneta Zaleska – radca prawny