Chociaż oczekiwany przez frankowiczów wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-520/21 jeszcze nie zapadł (aktualnie w tej sprawie oczekujemy na opublikowanie opinii Rzecznika Generalnego, co ma nastąpić 16 lutego 2023 r.), 12 stycznia br. TSUE ogłosił inny wyrok, dający nadzieję na pomyślne z perspektywy konsumentów zakończenie sprawy żądania przez banki od kredytobiorców wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego im kapitału.
Wyrok w sprawie C-395/21 bowiem – mimo że nie dotyczył bezpośrednio umów waloryzowanych kursem franka szwajcarskiego – zapadł w stanie faktycznym, w którym umowa (w tym przypadku o świadczenie pomocy prawnej) zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem uznana została za nieważną ze względu na znajdujące się w niej klauzule abuzywne (a więc zastosowano taki mechanizm jak w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytu powiązanej z kursem waluty CHF).
Jedno z pytań zadanych Trybunałowi brzmiało:
„Czy okoliczność, że umowa o świadczenie usług prawnych nie jest wiążąca, jak wskazuje art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, gdy warunek umowy dotyczący kosztu został uznany za nieuczciwy, oznacza, że konieczne jest przywrócenie sytuacji, w jakiej znajdowałby się konsument w braku warunku uznanego za nieuczciwy? Czy przywrócenie takiej sytuacji oznaczałoby, że konsument nie jest zobowiązany do zapłaty za wykonane już usługi?”
TSUE w odpowiedzi na to pytanie wskazał, że stwierdzenie nieuczciwego charakteru zawartej umowy powinno umożliwić przywrócenie sytuacji prawnej i faktycznej, w jakiej znajdowałby się konsument w braku tego nieuczciwego warunku, a gdy umowa bez tego warunku nie może obowiązywać – skutkiem może być upadek całej umowy. Zdaniem Trybunału umowa może zostać unieważniona, nawet jeśli skutkować to będzie nieotrzymaniem przez przedsiębiorcę żadnego wynagrodzenia za wykonane usługi. Co więcej, sądy krajowe nie są uprawnione do samodzielnego ustalania wynagrodzenia za usługi przedsiębiorcy wykonane na podstawie nieważnej na wskutek zastosowania w niej nieuczciwych postanowień umowy.
Takie rozwiązanie jest zgodne z celami dyrektywy 93/13, która to nakazuje stosowanie odpowiednich środków odstraszających przed stosowaniem nieuczciwych warunków umownych przez przedsiębiorców.
Trybunał więc po raz kolejny stanął po stronie konsumentów, wskazując że ochrona ich przed nieuczciwymi działaniami przedsiębiorców jest dobrem wyższej wartości niż prawo przedsiębiorcy do otrzymania wynagrodzenia za usługę świadczoną na podstawie nieuczciwej umowy.
Autor: Paulina Pożarycka – Juchimiuk – Młodszy Prawnik