Numer PESEL warto zastrzec, aby zabezpieczyć się przed kradzieżą tożsamości i nieautoryzowanym wykorzystaniem danych. Można to zrobić w dowolnym momencie na dwa sposoby – online, przez aplikację mObywatel lub w serwisie mObywatel.gov.pl albo osobiście w dowolnym urzędzie gminy. Zastrzeżenie numeru PESEL daje takie korzyści jak ochrona przed oszustwami finansowymi, zwiększeniu bezpieczeństwa danych osobowych i brak konsekwencji w przypadku nieautoryzowanych transakcji. Od 1 czerwca 2024 roku, wszystkie instytucje finansowe weryfikują zastrzeżenie numeru PESEL przed udzieleniem kredytu, pożyczki, czy podpisaniem umowy. Weryfikacja zastrzeżenia danego numeru chroni przed nieautoryzowanym zaciągnięciem zobowiązań finansowych na dane konkretnej osoby.
Artykuł 105d ustawy Prawo Bankowe odnosi się do kwestii związanych z weryfikacją numeru PESEL w kontekście zastrzeżeń, które mogą być na nim nałożone. Przed zawarciem umowy należy zweryfikować numer PESEL w sytuacji:
– zawarcia umowy dotyczącej rachunków bankowych (np. rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy),
– umowy o świadczenie usług płatniczych, które mogą prowadzić do zawarcia umowy kredytu lub pożyczki,
– zawarcia umowy kredytowej, pożyczkowej lub leasingowej,
– zmiany umowy kredytowej lub pożyczkowej, która skutkuje zwiększeniem zadłużenia.
Weryfikację należy przeprowadzić również przed wypłatą gotówki, kiedy wysokość przekroczy trzykrotność minimalnego wynagrodzenia w danym dniu. Jeżeli numer PESEL jest zastrzeżony, bank wstrzymuje wypłatę gotówki na okres 12 godzin, nawet jeśli zastrzeżenie zostanie później zdjęte.
Ustęp 3 artykułu 105d odnosi się do nieważności umowy w przypadku zastrzeżonego numeru PESEL. W przypadku, gdy PESEL konsumenta był zastrzeżony w chwili zawarcia umowy, z której wynika roszczenie, instytucje finansowe nie mogą dochodzić zapłaty ani przenosić wierzytelności powstałych z takiej umowy. Oznacza to, że umowa ta jest uznawana za nieważną, a wszelkie roszczenia z niej wynikające są nieegzekwowalne.
Numer PESEL może być weryfikowany przez instytucję utworzoną na podstawie art. 105 ust. 4, jest to znaczne ułatwienie procesu weryfikacji takiego numeru dla banku.
Ustawa Prawo Bankowe również uwzględnia sytuacje, w których system teleinformatyczny jest niedostępny i banki czy instytucje kredytowe nie są w stanie sprawdzić rejestru zastrzeżeń numerów PESEL. W takiej sytuacji wymienione instytucje mogą odmówić zawarcia umowy do czasu przywrócenia dostępu do systemu albo zawrzeć umowę, ale tylko przy zachowaniu należytej staranności przy weryfikacji tożsamości konsumenta oraz udokumentowaniu tej weryfikacji.
Za długotrwałą niedostępność systemu jest uznawana niedostępność systemu trwająca od ponad 15 minut. Jeśli w trakcie nieprawidłowego funkcjonowania systemu została zawarta z odpowiednią starannością umowa, to przepis o nieważności umowy z powodu zastrzeżenia numeru PESEL nie ma zastosowania.
Zastrzeżenie numeru Pesel utrudnia wykorzystanie danych osobowych do celów niezgodnych z prawem. Ma na celu zapewnienie ochrony konsumentom przed oszustwami i wyłudzeniami finansowymi, a wskazane instytucje są zobowiązane do stosowania przepisów w celu minimalizacji ryzyka związanego z oszustwami i zapewnienia odpowiedniego nadzoru nad transakcjami finansowymi.
Autor: Żaneta Lewandowska – Młodszy Prawnik