Sprawy frankowe nie tylko są skomplikowane i czasochłonne, ale też przysparzają wielu emocji. Wobec tego, wielu z nas zastanawia się nad tym, czy nasza sprawa zostanie sprawiedliwie rozpatrzona, a sędzia, który rozpoznaje naszą sprawę, jest obiektywnie bezstronny. Za podstawę do wyłączenia sędziego uznaje się każdą uprawdopodobnioną okoliczność mogącą wywołać tę wątpliwość, która może wynikać zarówno ze sfery życia prywatnego, jak i z trwałego powiązania sędziego ze stroną. Stąd też wielu kredytobiorców zadaje sobie pytanie: czy sędzia, który prowadzi sprawę frankową, sam może mieć kredyt we frankach?
Na początek należy zaznaczyć, że odsunięcie od rozpoznania sprawy sędziego, którego bezstronność może budzić uzasadnioną wątpliwość, powinno nastąpić możliwie w jak najwcześniejszej fazie postępowania, w każdym zaś razie przed wydaniem orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie (art. 50 k.p.c.). Przyczyny wyłączenia sędziego z mocy prawa opierają się na założeniu, że objęte nimi okoliczności są a priori niemożliwe do pogodzenia z koniecznością neutralnego osądu sprawy lub że wywołują one, a przynajmniej z dużym prawdopodobieństwem mogą wywołać, w odbiorze społecznym uzasadnione wątpliwości co do bezstronności sądu. Zgodnie z art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy nie tylko w sprawach, w których jest stroną, lecz także w sprawach, w których pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki. Od lat w piśmiennictwie unika się zbyt szerokiego rozumienia tego przepisu, dlatego też nie jest wystarczające to, że wyrok może w przyszłości hipotetycznie wpłynąć na prawa lub obowiązki sędziego, a wpływ ten musi być rzeczywisty, a nie jedynie prognozowany lub prawdopodobny.
Sytuacja, w której sędzia dochodzi sądownie lub dochodził przeciwko bankowi, z którym zawarł umowę kredytu powiązanego z frankiem szwajcarskim, analogicznych roszczeń do będących przedmiotem osądu w rozpoznawanej przez niego sprawie, a także fakt, że podjął w tym kierunku konkretne działania, przez co rozstrzygana sprawa staje się de facto lustrzanym odbiciem aktualnej bądź przyszłej sprawy sędziego, w której sędzia ten artykułuje określone prawne stanowisko, wydaje się stanowić obiektywnie uzasadnioną wątpliwość, czy doświadczenia sędziego i oceny prawne wyrażane przezeń we własnym konflikcie z bankiem nie zdeterminują wyniku sprawy, której przedmiot jest tożsamy przy uwzględnieniu żądania powództwa i podobieństwa procedur udzielania kredytów powiązanych z frankiem szwajcarskim przez instytucje bankowe.
Co istotne w przypadku spraw frakowych – nie można wyłączyć sędziego na podstawie art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. ze względu na to, że zawarł on ze stroną postępowania (np. bankiem) umowę podobną lub obejmującą analogiczne postanowienia do umowy, która stanowi podstawę roszczeń będących przedmiotem sporu. W myśl uchwały SN z dnia 13.05.2022 r., III CZP 83/22: ,,jakkolwiek sędzia, który wydał wyrok, jest związany stosunkiem prawnym kredytu denominowanego we frankach szwajcarskich ze stroną pozwaną, to wyrok ten, prawomocny inter partes (art. 365 w związku z art. 366 k.p.c.) nie wpływa na jego prawa lub obowiązki; nie rozstrzyga on w szczególności o prawnym bycie umowy kredytu zawartej przez sędziego, nie stanowi źródła roszczeń przeciwko sędziemu albo na jego rzecz związanych z tą umową, nie przesądza zasadności takich roszczeń, choćby miały analogiczny charakter do rozstrzygniętych wyrokiem, nie zwalnia sędziego z zobowiązań zaciągniętych wobec banku ani nie modyfikuje w inny sposób sytuacji prawnej sędziego w ramach jego więzi prawnej z bankiem lub poza nią. Wyrok dotyczący umowy kredytu zawartej przez bank z innym podmiotem, nawet jeśli stałby się prawomocny, nie jest także prejudykatem w sprawie z udziałem sędziego, której drugą stroną jest ten bank. Pośredni i hipotetyczny wpływ wyroku w postaci możliwości powołania się przez sędziego na przyjętą w nim korzystną dlań interpretację prawa jako argument w przyszłym sporze sędziego z bankiem nie może być utożsamiany z oddziaływaniem wyniku sprawy na prawa lub obowiązki sędziego, o którym mowa w art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c.” .
Reasumując, zgodnie z przyjętym orzecznictwem – sędzia, który rozpatruje naszą sprawę, sam może posiadać kredyt we frankach szwajcarskich i nie stanowi to podstawy do jego odsunięcia, nawet jeśli podpisał umowę z tą samą instytucją, z którą i my zawarliśmy umowę kredytu. Na tej płaszczyźnie sędzia pozostaje bezstronny i nadal może prowadzić naszą sprawę.
Autor: Aleksandra Ziętara – Młodszy Prawnik
Źródła:
- Uchwała SN z 13.05.2022 r., III CZP 83/22, OSNC 2023, nr 1, poz. 5.
- Postanowienie SN z 19.11.2024 r., II Zo 100/24, LEX nr 3783377.
- Postanowienie SN z 18.04.2024 r., I Zo 27/24, LEX nr 3721420.
- Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 z późn. zm.).