Kaucja bankowa to forma zabezpieczenia wierzytelności banku, która jest uregulowana w art. 102 Prawa bankowego. Pełni ważną funkcję w systemie zabezpieczeń kredytowych, mimo że nie jest tak znana, jak np. hipoteka, czy weksel. Polega na tym, że dłużnik lub osoba trzecia przekazują bankowi określoną kwotę pieniędzy – w złotych lub innej walucie – na własność banku w celu zabezpieczenia spłaty zaciągniętych zobowiązań, np. z tytułu kredytu, czy pożyczki. Uiszczona kaucja przechodzi na własność banku, który ma obowiązek zwrócić ją po spłacie całego zadłużenia wraz z odsetkami i prowizjami.
Zgodnie z art. 102 Prawa bankowego, można wyróżnić trzy główne zasady, które są w nim zawarte. Przede wszystkim kaucja polega na przeniesieniu własności, co odróżnia ją od pojęcia depozytu, który bank jedynie by przechowywał. Może jej dokonać nie tylko dłużnik, ale także osoba trzecia, na przykład poręczyciel czy członek rodziny. Kaucja zawsze jest zwracana dopiero po pełnej spłacie zadłużenia, włączając w to również należyte koszty, jakimi są odsetki i prowizja. W przypadku, gdy zaciągnięte zadłużenie nie zostanie spłacone, bank może zatrzymać kaucję w celu jego pokrycia.
Bank może wypłacić odsetki po zakończeniu umowy, które będą naliczane od przejętej kwoty kaucji. Warto jednak pamiętać, że przepis daje możliwość, a nie obowiązek wypłacenia osobie przekazującej kaucje dodatkowego wynagrodzenia za prawo do korzystania z tych środków w czasie zabezpieczenia wierzytelności. W praktyce banki są skłonne zaoferować wynagrodzenie, aby zachęcić klienta do uiszczenia kaucji. Wysokość takiego wynagrodzenia często jest uzależniona od wewnętrznych regulacji banku lub negocjacji z klientem.
W przypadku zabezpieczenia w formie kaucji bankowej, pierwszorzędną korzyścią dla banku jest to, że uiszczona przez klienta kwota przechodzi na jego własność, co skutecznie zabezpiecza bank w razie braku spłaty zaciągniętego zobowiązania, bez potrzeby wszczynania egzekucji. Natomiast dla klienta największą zaletą są korzystniejsze warunki kredytu oraz możliwość odzyskania kaucji po spłacie kredytu (czasem nawet z wynagrodzeniem). Wadą tego rozwiązania jest to, że w razie niewywiązania się z umowy, klient może utracić całość lub część środków, a ponad to w większości przypadków uiszczona kwota nie jest jednak w żadnym stopniu oprocentowana.
W tym miejscu warto też wspomnieć o wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 marca 2012 r. o sygn. akt I C 1113/11. Sąd podkreślił, że w zależności od tego, czy kaucję uiścił kredytobiorca, czy też osoba trzecia – wynagrodzenie powinno być płatne na rzecz tej osoby. To osoba, która uiściła kaucję, jest uprawniona do negocjacji wysokości wynagrodzenia.
Autor: Żaneta Lewandowska – Młodszy Prawnik/ Aleksandra Ziętara – Młodszy Prawnik