Ku wielkiej radości frankowiczów sądy coraz częściej orzekają o nieważności umów kredytowych denominowanych kursem CHF.
Przypomnieć należy, iż kredyt denominowany jest to kredyt, którego wartość wyrażona została w umowie w walucie obcej (innymi słowy bank umówił się z kredytobiorcą na pożyczenie mu określonej kwoty w walucie obcej), ale uruchomiony został w walucie polskiej, a kredytobiorca dokonuje spłaty rat kapitałowo-odsetkowych również w walucie polskiej, po przeliczeniu według kursu wymiany walut na dany dzień (najczęściej na dzień spłaty). Kredytobiorca zwraca bankowi sumę nominalną udzielonego kredytu (kapitał) stanowiącą określoną równowartość waluty obcej, w zależności od bieżącego kursu wymiany walut, wraz z odsetkami oraz ewentualnie innymi opłatami i prowizjami.
Przyczyn bezwzględnej nieważności tego typu umów sądy dopatrują się przede wszystkim w naruszeniu art. 69 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe.
Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Zgodnie zaś z art. 69 ust. 2 pkt 2 przedmiotowej ustawy umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności kwotę i walutę kredytu.
Tymczasem mechanizm działania umów o kredyt denominowany kursem waluty obcej CHF zakłada, iż konsument wnioskuje o określoną kwotę kredytu w PLN, do umowy wpisana zostaje kwota kredytu wyrażona w walucie obcej – CHF, a jeszcze inna kwota zostaje finalnie przekazana do dyspozycji kredytobiorcy. W tym ostatnim przypadku jest to bowiem kwota w żaden sposób nie sprecyzowana w momencie zawarcia umowy, a stanowiąca równowartość sumy wyrażonej w CHF w umowie, po jej przeliczeniu na walutę PLN według kursu kupna CHF opublikowanego w tabeli kursów banku z daty wypłaty.
W przypadku kredytu denominowanego do waluty obcej CHF konsument, w chwili zawarcia umowy nie ma więc wiedzy na temat tego, jaką kwotę tytułem zaciąganego kredytu ostatecznie otrzyma od banku. Kwota ta, z uwagi na ww. mechanizm przeliczeniowy może bowiem być zarówno wyższa, jak i niższa od wnioskowanej przez niego kwoty. W chwili podpisania umowy kredytobiorca pozostaje więc w niepewności, czy kwota kredytu jaka zostanie mu w rzeczywistości wypłacona pozwoli na zrealizowanie zamierzonej przez niego inwestycji.
Powyższe niewątpliwie stanowi o obejściu ustawowej konstrukcji kredytu, co w konsekwencji oznacza, iż zawarta przez strony umowa jest nieważna z mocy prawa. Aby można było bowiem mówić o ważnej umowie kredytu konieczne jest istnienie tożsamości pomiędzy kwotą i walutą kredytu, kwotą środków pieniężnych oddanych do dyspozycji kredytobiorcy oraz kwotą, jaką kredytobiorca zobowiązany jest zwrócić bankowi wraz z odsetkami. Stanowisko takie potwierdził między innymi Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku wydanym w sprawie I Aca 674/17, Sąd Okręgowy w Toruniu w wyroku wydanym w sprawie I C 916/16, czy ostatnio Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie w wyroku wydanym w sprawie VI C 2137/17.
Autor: Aneta Zaleska – radca prawny