W dniu 7 listopada 2019 r. TSUE wydał wyrok w połączonych sprawach C-419/18 i C-483/18 Profi Credit Polska S.A.(Profi Credit II).
Orzeczenie to ma istotne znaczenie dla polskiego postępowania nakazowego w sprawach opartych na wekslu własnym in blanco wystawionym przez konsumenta. W prawie polskim weksel stanowi samodzielną podstawę wydania nakazu zapłaty. Wyklucza to konieczność kontaktu sądu z samą umową konsumencką oraz z porozumieniem wekslowym. Mogą być one badane wyłącznie w razie zaskarżenia przez konsumenta samego nakazu zapłaty, co wymaga od niego aktywności i wiedzy prawnej (lub uzyskania fachowej pomocy w tym zakresie).
Wyrok zapadł na gruncie 2 pytań prejudycjalnych skierowanych przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe i Sąd Okręgowy w Opolu. Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienia dotyczyły 2 kwestii, a mianowicie tego, czy weksel in blanco może stanowić zabezpieczenie roszczeń konsumenckich w świetle prawa UE, nakazującego sądowi badanie z urzędu, czy umowa nie zawiera klauzul abuzywnych oraz czy przedsiębiorca prawidłowo wykonał obowiązki informacyjne wobec konsumenta, a także, czy sąd może odmówić wydania nakazu zapłaty i doprowadzenia w ten sposób do zbadania samej umowy konsumenckiej oraz okoliczności towarzyszących jej zawarciu.
Odpowiadając na przedstawione pytania, TSUE stwierdził, że sposób zabezpieczenia wierzytelności konsumenckich leży poza zakresem prawa UE, co oznacza, iż brak więc przeszkód, by weksel in blanco mógł stanowić, co do zasady, sposób zabezpieczenia roszczeń wobec konsumenta. Równocześnie jednak TSUE wskazał, iż jeżeli okoliczności związane z roszczeniem wekslowym budzą wątpliwości sądu, ma on obowiązek odmówić jego wydania i zażądać od przedsiębiorcy, by przedstawił dokumenty zatwierdzające treść umowy głównej lub porozumienia wekslowego (o ile nie znalazły się one już wcześniej w aktach sprawy). Co istotne, jak jednoznacznie stwierdził Trybunał, sąd polski ma obowiązek zażądania tego dokumentu z urzędu, a więc bez konieczności występowania w tej kwestii z osobnym wnioskiem przez konsumenta. Jest to bardzo istotna zmiana w porównaniu z dotychczasowym stanem prawnym, w którym sąd nie mógł z zasady uzupełniać z urzędu materiału dowodowego sprawy, a inicjatywa w tym zakresie musiała zazwyczaj pochodzić od konsumenta.
TSUE stwierdził także jednoznacznie, że sąd krajowy ma obowiązek kontroli z urzędu, czy także samo porozumienie wekslowe nie zawiera postanowień niedozwolonych. Także w tym zakresie orzeczenie TSUE wprowadza poważną zmianę w dotychczasowym stanie prawnym. W myśl przepisów prawa wekslowego, badanie treści stosunku podstawowego (w tym kontrola porozumienia wekslowego) mogą nastąpić jedynie na zarzut zobowiązanego do zapłaty z weksla. Konieczność badania abuzywności porozumienia wekslowego z urzędu znacząco poprawia sytuację konsumenta, ułatwiając jego efektywną ochronę. Wyrok TSUE z 7 listopada 2019 r. uzupełnia dwa wcześniejsze orzeczenia TSUE: z 13 września 2018 r. w sprawie C 176/17 (Profi Credit I) oraz z 18 listopada 2018 r., C-632/17 (PKO Bank Polski). Trybunał stwierdził w nich, że polski model postępowania nakazowego nie pozwala konsumentom na skuteczne kwestionowanie nakazów zapłaty i doprowadzenie w ten sposób do badania, czy umowa nie zawiera postanowień niedozwolonych ani czy przedsiębiorca wykonał prawidłowo obowiązki informacyjne. Orzeczenie w sprawie Profi Credit II skupia się natomiast na drugiej stronie tego zagadnienia, a więc na obowiązkach sądu krajowego (wymagając, by w aktywny sposób doprowadził on do kontroli umowy zawartej z konsumentem).
Źródło: www.rpo.gov.pl