Do tej pory w orzecznictwie i piśmiennictwie Sądu Najwyższego istniały rozbieżności dotyczące kwalifikacji uregulowanej przepisami ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy, co w praktyce prowadziło do rozbieżności w kluczowej kwestii związanej z oceną, czy gospodarstwo rolne przekazane następcy pozostającemu w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej na podstawie umowy przekazania wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, czy też w skład jego majątku osobistego.
Pierwsze stanowisko zakładało, że do przekazania gospodarstwa rolnego następcy można, w drodze analogii, stosować przepisy kodeksu cywilnego o umowie darowizny, co w praktyce sprowadzało się do pozostawienia decyzji w kwestii przynależności darowanego składnika majątku woli przekazującego. Mógł on zatem zdecydować, czy przekazywane gospodarstwo rolne wejdzie w skład majątku osobistego czy wspólnego obdarowanego i jego małżonka.
Drugie stanowisko opierało się na założeniu, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego stanowi z mocy prawa źródło przysporzenia do majątku obojga małżonków pozostających w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej.
Powyższe wątpliwości rozwiała uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego wydana na wniosek Rzecznik Praw Obywatelskich. Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 21 czerwca 2023 r. (sygn. III CZP 106/22) orzekł, że gospodarstwo rolne przekazane następcy pozostającemu w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej na podstawie umowy przekazania uregulowanej przepisami ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin u wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. Wskazał, iż darowizna i umowa przekazania są dwiema różnymi instytucjami, niewywołującymi tożsamych skutków prawnych, a istniejące pomiędzy nimi podobieństwo sprowadza się jedynie do cechy nieodpłatności, co nie jest wystarczające do stosowania do umowy przekazania gospodarstwa rolnego w drodze analogii przepisów o umowie darowizny.
Autor: Aleksandra Ziętara – Młodszy Prawnik