Rzecznik Finansowy przygotował ogólne Oświadczenie zawierające istotny pogląd dotyczący najczęściej pojawiających się zagadnień związanych ze stosowaniem sankcji kredytu darmowego. Klienci mogą dołączać to Oświadczenie jako załącznik do pozwu lub innych pism procesowych.
Opracowanie obejmuje omówienie wszystkich najważniejszych problemów, jakie pojawiają się w sporach dotyczących sankcji kredytu darmowego na tle art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Dotyczy to przede wszystkim takich kwestii jak:
- termin skorzystania z uprawnienia,
- całkowita kwota kredytu,
- wysokość oprocentowania,
- naliczanie odsetek od kosztów kredytu,
- rzeczywista roczna stopa oprocentowania oraz całkowita kwota do zapłaty,
- obowiązek informowania o innych kosztach i zasadach ich zmian,
- prawo odstąpienia od umowy,
- wcześniejsza spłata kredytu.
Jak zaznacza Rzecznik Finansowy dr Michał Ziemiak, są to zagadnienia powtarzające się w zdecydowanej większości spraw dotyczących sankcji kredytu darmowego. Jednocześnie liczba wniosków o istotny pogląd oraz o interwencję rośnie bardzo szybko, co wydłuża czas oczekiwania na indywidualne stanowisko nawet do kilku miesięcy. Zdecydowaną większość takich wniosków składają profesjonalni pełnomocnicy. Dlatego Rzecznik zachęca do korzystania z ogólnego Oświadczenia.
Przy opracowania dokumentu eksperci Rzecznika korzystali z opinii członków Doradczego Komitetu Naukowego. W pracach uczestniczyli zarówno prawnicy, jak i ekonomiści, aby zapewnić możliwie szerokie spojrzenie na problem.
Na podstawie art. 63 kodeksu postępowania cywilnego Rzecznik Finansowy może przedstawić sądowi istotny pogląd w formie oświadczenia, również ogólnego, dotyczącego określonej kategorii spraw. Zarówno oświadczenie ogólne, jak i indywidualne nie są dla sądu wiążące – stanowią jedynie głos „przyjaciela sądu”, który sędzia może wziąć pod uwagę.
Ogólne Oświadczenie obejmuje te same tezy i argumenty, które znajdują się w indywidualnych poglądach oraz pismach kończących postępowanie interwencyjne. Z uwagi na powtarzalność spraw, jego treść ma charakter uniwersalny i może być od razu wykorzystana w procesie. Jeżeli jednak sprawa będzie wykraczać poza zakres omówionych kwestii, Rzecznik sporządzi indywidualne oświadczenie.
W ciągu pierwszych trzech kwartałów 2025 r. Rzecznik Finansowy otrzymał już blisko 6 tys. wniosków o interwencję lub istotny pogląd, podczas gdy w całym 2023 r. było ich jedynie 268. Obecnie ok. 94% wniosków składają profesjonalni pełnomocnicy. W 2023 r. większość wnioskodawców stanowili natomiast klienci działający samodzielnie.
Jak wskazuje dyrektor departamentu Klienta Rynku Bankowego i Kapitałowego, instytucje finansowe bardzo rzadko zmieniają decyzję po analizie argumentów Rzecznika. Rzecznik nie ma możliwości prawnego nakazania im zmiany stanowiska. Dlatego interwencje kończą się najczęściej pismem zawierającym argumentację – taką samą, jaka znajduje się w ogólnym Oświadczeniu. Spośród 2827 zakończonych w tym roku spraw tylko 4 zostały rozstrzygnięte pozytywnie, a 8 częściowo pozytywnie.
Brak spójnej linii orzeczniczej w zakresie kluczowych zagadnień dotyczących sankcji kredytu darmowego sprawia, że instytucje finansowe utrzymują twarde stanowisko w sporach. Polskie sądy kierują do TSUE pytania prejudycjalne, które obejmują większość kwestii omówionych w Oświadczeniu. Powinno to być brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o wejściu w spór.
Rzecznik finansowy wyraża nadzieję, że opublikowane ogólne Oświadczenie będzie wsparciem również dla sędziów i przyczyni się do ujednolicenia orzecznictwa dotyczącego stosowania sankcji kredytu darmowego oraz interpretacji art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim.