Dnia 9 listopada 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał kolejny ważny dla kredytobiorców, nie tylko frankowych, wyrok. Wyrok wydany został w sprawie C-598/21.
Sedno wyroku sprowadza się do stwierdzenia, iż uprawnienie banku do wypowiedzenia umowy kredytowej i w dalszej kolejności przeprowadzenia egzekucji z nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie umowy wymaga oceny pod kątem proporcjonalności w stosunku do wagi niewykonania zobowiązania przez kredytobiorcę.
Sprawa o sygnaturze C-598/21 dotyczyła słowackich kredytobiorców, którzy popadli w trzymiesięczną zwłokę ze spłatą kredytu. Zabezpieczeniem kredytu był zastaw na nieruchomości, którą był ich dom rodzinny. Z powodu zaległości w spłacie kredytu bank wypowiedział umowę kredytową, stawiając całą kwotę kredytu w stan natychmiastowej wymagalności i następnie celem zaspokojenia swoich roszczeń skorzystał z zabezpieczenia w postaci nieruchomości, przystępując do jej licytacji. Działanie to było zgodne z prawem słowackim. Nieruchomość będąca przedmiotem zabezpieczenia kredytu przedstawiała wartość znacznie wyższą niż zaległa kwota kredytu.
W zaistniałym stanie faktycznym sąd słowacki powziął wątpliwości co do zgodności takiego działania z prawem wspólnotowym, w tym zwłaszcza prawem konsumenckim i ochroną gwarantowaną przepisami dyrektywy 93/13. W związku z tym słowacki sąd zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym – czy przepisy prawa unijnego sprzeciwiają się uregulowaniom słowackiego kodeksu cywilnego, zgodnie z którymi przy wcześniejszej wymagalności nie uwzględnia się proporcjonalności tej czynności, w szczególności wagi naruszenia zobowiązań konsumentów w stosunku do wysokości kredytu i terminu jego spłaty.
Na tak postawione pytanie TSUE wskazał, że kontrola sądowa warunku potencjalnie nieuczciwego powinna obejmować również ocenę proporcjonalności działania banku. Warunek dotyczący wcześniejszej wymagalności podlega ocenie pod kątem przepisów unijnej dyrektywy dotyczącej nieuczciwych warunków umownych w umowach konsumenckich. W prezentowanej sprawie działanie banku było zdecydowanie nieadekwatne do naruszenia zobowiązań przez kredytobiorców. Trybunał podkreślił, że prawo do poszanowania domu jest prawem podstawowym i bank powinien wziąć pod uwagę, czy pozbawienie kredytobiorców mieszkania jest adekwatną konsekwencją wobec nie spłacenia 3 rat kredytu o łącznej wartości niewiele ponad 1000 euro.
Wyrok ten ma niezwykle istotne znacznie praktyczne, jako że wiąże bowiem również sądy w innych krajach. Oznacza, iż banki nie będą mogły przeprowadzić pozasądowej licytacji nieruchomości bez uprzedniej oceny proporcjonalności takiego działania, która będzie podlegała badaniu przez sąd. Ocena ta obejmuje badanie wagi naruszenia przez konsumenta jego zobowiązań umownych, w tym kwoty niezapłaconych rat w stosunku do całkowitej kwoty kredytu i okresu obowiązywania umowy. Ponadto konieczne jest również uwzględnienie konsekwencji, jakie wywołuje pozbawienie kredytobiorcy i jego rodziny lokalu stanowiącego ich główne miejsce zamieszkania, ponieważ prawo do poszanowania domu jest prawem podstawowym.
Autor: Patrycja Piętek – Młodszy Prawnik