Niewielu z nas zdaje sobie sprawię, iż w pewnych szczególnych sytuacjach zaciągnięcie kredytu konsumenckiego nie zawsze musi wiązać się z obowiązkiem spłaty odsetek oraz pozostałych kosztów zastrzeżonych w umowie kredytu takich jak chociażby prowizja czy marża za udzielenie kredytu.
W ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim ustawodawca przewidział regulację określaną mianem „sankcji kredytu darmowego”. Jest to rozwiązanie będące formą swoistej kary dla kredytodawcy, w sytuacji nie dotrzymania przez niego określonych przepisów ustawy, a tym samym ukształtowania treści umowy o kredyt konsumencki w sposób niekorzystny i naruszający interes kredytobiorcy.
Zgodnie z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim w przypadku naruszenia przez kredytodawcę określonych przepisów ustawy konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie (ust. 1). Jeżeli kredytodawca w umowie nie określił zasad i terminów spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w równych ratach, płatnych co miesiąc, od dnia zawarcia umowy (ust. 2). Jeżeli zaś umowa o kredyt konsumencki nie przewiduje terminu spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w terminie: pięciu lat – w przypadku kredytów konsumenckich do wysokości 80 000 zł, dziesięciu lat – w przypadku kredytów konsumenckich powyżej 80 000 zł (ust. 3).
W razie naruszenia przez kredytodawcę obowiązków informacyjnych i formalnych wprost wskazanych w ustawie o kredycie konsumenckim, ww. regulacja umożliwia przekształcenie umowy kredytu z odpłatnej w nieodpłatną.
Pojawia się w związku z powyższym pytanie, jakie naruszenia przepisów ustawy dają podstawę do zastosowania tak rygorystycznej dla kredytodawcy sankcji.
Ustawodawca w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim wskazał dokładnie jakie naruszenia po stronie kredytodawcy skutkują sankcją kredytu darmowego. I tak, sankcja kredytu darmowego zaistnieje w przypadku, gdy kredytodawca naruszył obowiązki wynikające z ustawy o kredycie konsumenckim w odniesieniu do:
- formy umowy o kredyt konsumencki (art. 29 ust. 1 ustawy),
- elementów treści umowy o kredyt konsumencki (art. 30 ust. 1 pkt 1–8, 10, 11, 14-17 ustawy),
- treści dokumentu umowy o kredyt wiązany lub kredyt w formie odroczonej płatności (art. 31 ustawy),
- treści dokumentu umowy o kredyt w rachunku konsumenta, gdy kredyt ten podlega spłacie na żądanie lub w terminie do trzech miesięcy (art. 32 ustawy),
- treści dokumentu umowy o kredyt restrukturyzacyjny (art. 33 ustawy),
- wysokości opłat pobieranych od konsumenta w związku z opóźnieniem w spłacie kredytu (art. 33a ustawy),
- wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu (art. 36a-36c ustawy).
Co istotne, zgodnie z art 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Dla skorzystania z przewidzianego ustawą uprawnienia konieczne jest więc złożenie kredytodawcy pisemnego oświadczenia o zamiarze skorzystania z przysługującego uprawnienia przed upływem ww. terminu. Po upływie roku od daty wykonania umowy uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wygasa.
W przypadku zastosowania sankcji darmowego kredytu konsument zobowiązany jest do poniesienia jedynie kosztów ustanowienia zabezpieczenia kredytu, o ile zabezpieczenie takie zostało przewidziane w umowie. Wszelkie inne zobowiązania wygasają.
Dlatego też w przypadku zaciągnięcia kredytu konsumenckiego warto sprawdzić treść zawartej umowy pod kątem spełnienia wszelkich określonych przez prawo wymogów. Brak ich spełnienia może więc bowiem skutkować tym, iż zaciągnięty kredyt będzie całkowicie darmowy, a co za tym idzie kredytobiorca nie będzie zobowiązany do zapłaty na rzecz kredytodawcy wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału.
Autor: Aneta Zaleska – radca prawny, Justyna Włodarczyk – prawnik