W ramach toczących się postępowań o rozwód często pojawią się problem związany z zapewnieniem środków finansowych niezbędnych dla utrzymania i wychowania pełnoletniego dziecka stron, które jeszcze nie uzyskało w pełni samodzielności finansowej.
Uchwałą z dnia 28 listopada 2012 r. Sąd Najwyższy (III CZP 77/12) wskazał, iż w sprawie o rozwód sąd może na wniosek jednego z małżonków orzec o obowiązku przyczyniania się do zaspokojenia w czasie trwania postępowania potrzeb rodziny, także obejmujących koszty utrzymania pełnoletnich dzieci.
Przedmiotowa uchwała zapadła w związku z wątpliwościami natury prawnej, jakie pojawiły się na skutek uchylenia art 443 kpc, co nastąpiło ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw.
Na podstawie przedmiotowego przepisu sąd miał możliwość orzeczenia, na żądanie jednego z małżonków lub z urzędu, między innymi o obowiązku małżonków przyczyniania się do zaspokojenia kosztów utrzymania rodziny przez czas trwania procesu. Przy wykładni przedmiotowego przepisu przyjmowano, iż w toku procesu o rozwód małżonek może dochodzić od współmałżonka przyczyniania się do pokrywania kosztów utrzymania pełnoletniego dziecka stron, jeżeli nie uzyskało ono jeszcze możliwości utrzymania się samodzielnie i nie zawarło małżeństwa. U podstaw takiego stanowiska leżał pogląd, iż nie tylko dziecku przysługuje względem każdego z rodziców roszczenie alimentacyjne, ale i każdemu z rodziców, jeżeli są małżeństwem, przysługuje na podstawie art. 27 kro własne roszczenie względem współmałżonka o przyczynianie się do zaspokojenia potrzeb rodziny.
W ocenie Sądu Najwyższego uchylenie normy art 443 kpc nic w przedmiotowym zakresie nie zmieniło. Sąd rozwodowy także i obecnie może, w toku postępowania o rozwód, dokonać zabezpieczenia roszczenia o zaspokojenie potrzeb rodziny związanych z utrzymaniem i wychowaniem pełnoletniego dziecka stron.
Przypomnieć należy, iż zgodnie z art 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
Celem obowiązku alimentacyjnego wynikającego z przedmiotowego przepisu, który niewątpliwie ma szerszy zakres, niż zwykły obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci, jest uzyskanie przez obojga małżonków środków materialnych dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rodziny jako całości oraz zaspokojenia uzasadnionych potrzeb jej poszczególnych członków, przy zachowaniu zasady równej stopy życiowej. Jeden z małżonków może więc wystąpić przeciwko współmałżonkowi z żądaniem ustalenia obowiązku dostarczania pełnoletniemu dziecku środków utrzymania i wychowania na podstawie art. 27 kro. Czyniąc to działa w imieniu własnym, a nie w imieniu pełnoletniego dziecka. Uwzględniając powództwo sąd zasądza, od małżonka uchylającego się od wykonywania ciążącego na nim obowiązku, określoną kwotę na zaspokojenie potrzeb rodziny, w tym na pokrycie kosztów utrzymania i wychowania pełnoletniego dziecka małżonków. Roszczenie zgłoszone na podstawie art. 27 kro może bowiem wykraczać poza aspekt związany z partycypacją w kosztach utrzymania i wychowania pełnoletniego dziecka stron.
W sytuacji rozwodu małżonek, na którym spoczywa wyłączny ciężar troski o utrzymanie i wychowanie pełnoletniego, lecz jeszcze nie samodzielnego dziecka stron, nie jest bezsilny. Dysponuje instrumentem prawnym pozwalającym na domaganie się partycypacji drugiego z małżonków w pokrywaniu związanych z tym kosztów.
Autor: Aneta Zaleska – radca prawny